Otwarty dostęp do badań opiera się na dwóch modelach prawnych, w których za kryterium przyjmuje się uprawnienia, jakie przyznawane są odbiorcom treści. Jest to otwarty dostęp typu gratis i otwarty dostęp typu libre.
W skrócie: gratis to darmowy dostęp do treści naukowych w Internecie, które można czytać lub wykorzystywać w zakresie dozwolonego użytku osobistego; libre to darmowe udostępnienie cyfrowych treści naukowych w Internecie z prawami do ich ponownego wykorzystania na licencjach o zakresie szerszym niż przepisy o dozwolonym użytku. (zob. „Otwarty dostęp do publikacji naukowych; kwestie prawne, s.11-12 ; „Otwarta nauka: prawo autorskie i wolne licencje”, s.17)
Otwarty dostęp typu gratis
Gratis to „darmowy i otwarty dostęp - rozpowszechnianie utworu lub przedmiotu prawa pokrewnego w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym oraz możliwość nieodpłatnego oraz nieograniczonego technicznie korzystania z nich zgodnie z właściwymi przepisami o dozwolonym użytku lub o innych wyjątkach przewidzianych w przepisach prawa”. (zob. „Otwarty dostęp do publikacji naukowych; kwestie prawne”, s. 12, 14-15, 40-41)
Otwarty dostęp typu libre
Libre to „wolny i otwarty dostęp – rozpowszechnianie utworu lub przedmiotu prawa autorskiego w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym wraz z udzieleniem każdemu licencji na nieograniczone, nieodpłatne i niewyłączne korzystanie z nich oraz ich ewentualnych opracowań; licencja może zawierać postanowienia nakładające na korzystającego zobowiązania nienaruszające istoty uprawnienia do nieograniczonego, nieodpłatnego i niewyłącznego korzystania, takie jak obowiązek przekazania odbiorcy informacji o twórcy, producencie lub wydawcy, przedmiocie licencji oraz o jej postanowieniach, lub obowiązek udostępnienia odbiorcom przedmiotu licencji lub jego opracowania na takiej samej licencji. (zob. „Otwarty dostęp do publikacji naukowych; kwestie prawne”, s. 12-13, 15-16, 41-42)
Otwarty dostęp zapewnia prawo do ponownego wykorzystania utworu na podstawie stosowanych rozwiązań autorsko-prawnych (gratis lub zalecana libre), wymaga też wskazania sposobu publikowania i przekazu.
Literatura:
